Το Ελληνικό Πάσχα στο Ιόνιο

Το ελληνικό Πάσχα και τα έθιμά του!

Το ελληνικό Πάσχα όπως και όπου να γιορτάζεται, είναι η μεγαλύτερη γιορτή της Ορθοδοξίας. Κάθε γωνιά της Ελλάδας γιορτάζει το Πάσχα με το δικό της μοναδικό τρόπο.
Εθιμα και παραδόσεις ζωντανεύουν, πάλι και πάλι, στη μεγαλύτερη και πλουσιότερη, σε λαογραφικές εκδηλώσεις, γιορτή της χριστιανοσύνης, γιορτή της άνοιξης και της ζωής.
Τα έθιμα του Πάσχα σε όλη την ελληνική επικράτεια είναι από τα πιο ωραία έθιμα της Ελλάδας.

Πασχαλινά έθιμα στη Ζάκυνθο

Γράφει χαρακτηριστικά ο Ζακυνθινός ποιητής Γιάννης Τσακασιάνος:
“Αγιοπαντίτικο βαγί, με τους μακρούς σου κλώνους, που θα σε ιδώ να κρεμαστείς να πω σε πολλούς χρόνους”.

 Κυριακή των Βαίων

Οι “νόντσολοι“(νεωκόροι Ιερού Ναού), μοιράζουν σ’ όλα τα σπίτια το “βαγί” που δεν είναι η γνωστή δάφνη, της  υπόλοιπης Ελλάδας , αλλά τα φρέσκα κιτρινωπά φύλλα του φοίνικα, που με αυτά πλέκουν σταυρούς, “βαγιοφόρες”, ήλιους, αλογάκια κ.ά. και στολίζουν τις εκκλησίες για τη γιορτή.

Μεγάλη Παρασκευή

Ο Ιερέας εξέρχεται από το Ιερό Βήμα λιτανεύοντας τον Χριστό επί του ώμου του, τυλιγμένο σε λευκό σεντόνι. Στη Ζάκυνθο δε χρησιμοποιείται ο γνωστός -στην υπόλοιπη Ελλάδα- κεντητός Επιτάφιος, αλλά αμφιπρόσωπη ξυλόγλυπτη αγιογραφία του νεκρού Χριστού, που ονομάζεται “Αμνός”. Μετά τη λιτάνευση, το Σώμα του Χριστού τοποθετείται στον Επιτάφιο.
Ενα άλλο χαρακτηριστικό της Ζακύνθου είναι ότι οι επιτάφιοι δεν στολίζονται με λουλούδια, επειδή είναι ξυλόγλυπτοι, με επένδυση φύλλου χρυσού και βελούδου.

Ώρα 2.00, η μεγαλύτερη στιγμή της Μεγάλης Εβδομάδας στη Ζάκυνθο. Στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου του Μώλου, στην πλατεία Σολωμού, ξεκινάει η λιτανεία Του Εσταυρωμένου. Οι ιερείς είναι ντυμένοι με μαύρα άμφια.

Η πένθιμη και κατανυκτική λιτανεία αρχίζει υπό τους ήχους του “Ινα τι εφρύαξαν έθνη…” από τη Φιλαρμονική.
Μαζί με τον Εσταυρωμένο λιτανεύεται, κάτω από τη μαύρη “Ουρανία” και η περίφημη Εικόνα της “Mater Delorosa”, δηλαδή Της Παναγίας Του Πάθους.
Η λιτανεία διασχίζει σχεδόν όλη την πόλη και επιστρέφει στην πλατεία Σολωμού, όπου, πάνω σε βάθρο, ο Μητροπολίτης ευλογεί με τον Εσταυρωμένο, κάνοντας το σημείο του σταυρού στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, υπό τους ήχους του “Και κλίνας την κεφαλήν”.
Η περιφορά του Επιταφίου δε γίνεται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, σύμφωνα με πολύ παλιό έθιμο, αλλά τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου και συγκεκριμένα στις 4.00 το πρωί.
Ο Επιτάφιος επιστρέφει γύρω στις 5.30 στο ναό, όπου συνεχίζεται η Ακολουθία, με τον ωραιότατο ύμνο “Τον Κύριον υμνείτε…”, τονισμένος κι αυτός στη ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική, που ψάλλεται από όλο το λαό, καθώς επίσης και η ξακουστή ” Gloria” (Γκλόρια) ή το “κομμάτι” και στη συνέχεια έχουμε το σπάσιμο των πήλινων σταμνών από τις νοικοκυρές όλων των σπιτιών.

Κομμάτι : Πρώτη Ανάσταση. Κατά τα χρόνια της Βενετοκρατίας στη Ζάκυνθο απαγορευόταν αυστηρά η σφαγή ζώων προ του Μεγάλου Σαββάτου. Με το κτύπημα των καμπάνων, στην Πρώτη Ανάσταση, εκείνος από τους κρεοπώλες που θα έσφαζε γρηγορότερα το ζώο και το θα προσκόμιζε ολόκληρο ή “κομμάτι” του στον τότε άρχοντα του νησιού, έπαιρνε κάποιο βραβείο.
Από αυτό το γεγονός, έλαβε η Πρώτη Ανάσταση την ονομασία το “κομμάτι”.

Ελληνικό Πάσχα στη Κέρκυρα

Κυριακή των Βαΐων

Οι εκδηλώσεις του Κερκυραϊκού Πάσχα ξεκινούν την Κυριακή των Βαΐων, των «Βαγιώνε» όπως συνηθίζεται να λέγεται στην Κέρκυρα. Στις 11:00 το πρωί, γίνεται η λιτάνευση του Σεπτού Σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνος, μια λιτανεία που τελείται από το 1630 σε ανάμνηση της απαλλαγής του νησιού από τη θανατηφόρο επιδημία της πανώλης, που το 1629 θέρισε τους Κερκυραίους.

Μεγάλη Παρασκευή

Η περιφορά των επιταφίων αρχίζει από νωρίς το απόγευμα στους γραφικούς δρόμους της Κέρκυρας και είναι αναμφισβήτητα η πιο εντυπωσιακή στην Ελλάδα. Μέχρι αργά το βράδυ δεκάδες επιτάφιοι θα βγουν για να διασταυρωθούν τελικά στο ιστορικό κέντρο του νησιού. Η πολυφωνική εκκλησιαστική μουσική, βαθιά και συγκινητική, πλημμυρίζει τους δρόμους χαρίζοντας αισθήματα κατάνυξης. Η αρμονική αυτή ψαλμωδία, μια ιδιότυπη τετραφωνία, ήρθε από την Κρήτη τον 17ο αιώνα, ακόμα και σήμερα ονομάζεται «Κρητικό Μέλος».

Το βράδυ ο Επιτάφιος της Μητροπόλεως ακολουθεί την λεπτή δέσμη φωτός των αναμμένων κεριών που έχουν τοποθετηθεί στο δρόμο, για να φτάσει στα Μουράγια με την συνοδεία των Φιλαρμονικών. Τον επιτάφιο συνοδεύουν οι φιλαρμονικές της πόλης και σύμφωνα με το έθιμο η “Παλαιά” Φιλαρμονική (κόκκινη) παίζει το Adagio του Albinoni, η “Μάντζαρος” (μπλε) την Marcia Funebre του G. Verdi, και η “Καποδίστριας” την Elegia Funebre, την Sventura του Mariani και το πένθιμο εμβατήριο του Chopin.
Είναι ομολογουμένως συγκλονιστικό!

Μεγάλο Σάββατο

Το Μεγάλο Σάββατο στις 6:00 το πρωί στην Παναγία των Ξένων πραγματοποιείται το έθιμο του τεχνητού σεισμού ως αναπαράσταση του σεισμού μετά την Ανάσταση που περιγράφεται στο Eυαγγέλιο.
Η Περιφορά του Επιταφίου του Αγίου Σπυρίδωνα πραγματοποιείται το Μεγάλο Σάββατο και συνοδεύεται από λιτάνευση του ιερού Λειψάνου σε ανάμνηση της σωτηρίας του νησιού από το λιμό.
Αυτό είναι ένα παλιό έθιμο που τοποθετείται στην εποχή της Ενετοκρατίας, οι οποίοι για λόγους ασφάλειας από το έτος 1574 απαγόρευαν να περιφέρονται οι επιτάφιοι στους δρόμους και περιόριζαν την περιφορά τους εντός των ναών.
Την πομπή και εδώ πλαισιώνουν οι Φιλαρμονικές με τις πένθιμες μελωδίες της Marcia Funebre από την 3η «Ηρωική» Συμφωνία του Beethoven, της Marcia Funebre «Caldae Lacrimae» του C. De Michelis που εναλλάσσεται με την Marcia Funebre του Δημ. Ανδρώνη και κορυφώνεται με το πένθιμο εμβατήριο “Άμλετ” του Ιταλού συνθέτη Faccio.

Λίγη ώρα αργότερα γίνεται η πρώτη Ανάσταση και στις 11:00 ακριβώς ένα άλλο έθιμο έρχεται για να πλημμυρίσει με χαρά το πλήθος του κόσμου που έχει συγκεντρωθεί στην μεγάλη πλατεία και στο Λιστόν. Οι καμπάνες του Αγίου χτυπούν χαρμόσυνα, ενώ την ίδια ώρα οι κάτοικοι της Κέρκυρας πετούν τεράστια κανάτια γεμάτα νερό –τους μπότηδες- από τα μπαλκόνια τους, προκαλώντας ενθουσιασμό στο παρευρισκόμενο πλήθος. Κατά μία εκδοχή το έθιμο οφείλεται σε ένα χωρίο του Ευαγγελίου που γράφει: «Συ δε Κύριε Ανάστησόν με ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεράμεως».

Μετά την πρώτη Ανάσταση, στο παλιό εμπορικό κέντρο της πόλης, την Πίνια, τελείται το έθιμο της «Μαστέλας». Το έθιμο αυτό δημιουργήθηκε από τους «Πινιαδόρους», οι οποίοι τοποθετούσαν κάτω από την μεταλλική «κουκουνάρα», μέρες πριν ένα μισοβάρελο(μαστέλα) γεμάτο με νερό και στολισμένο με κλαδιά φοινικιάς και μυρτιές, στο οποίο οι διερχόμενοι έριχναν τον οβολό τους. Όταν λοιπόν, πλησίαζε η ώρα της Πρώτης Ανάστασης οι σκορπισμένοι στην πιάτσα Πινιαδόροι, κυνηγούσαν να βρουν κάποιον να τον ρίξουν στο βαρέλι. Αυτός μουσκίδι έβρεχε τον κόσμο γύρω του, ενώ περνούσαν οι μπάντες. Στο τέλος έβγαινε ο βρεγμένος με γέλια και χαρές και έπαιρνε τα χρήματα που είχαν μαζευτεί στο βαρέλι.

Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται και η Καθολική Ακολουθία της Ανάστασης στον Καθολικό Duomo με συνοδεία εκκλησιαστικού οργάνου, η οποία ολοκληρώνεται στις 11.00 μμ για να προλάβει το εκκλησίασμα να παραστεί και στην Ορθόδοξη Ανάσταση.

Γαστρονομικές απολαύσεις “για το αντέτι”  (που σημαίνει «για το έθιμο», «για να σεβαστούμε την παράδοση»)

Ζάκυνθος

Το βράδυ του Μ. Σαββάτου στο τραπέζι μετά την Ανάσταση και στο Λαμπριάτικο τραπέζι, οι Ζακυνθινοί τρώνε σούπα “σγατζέττο αυγοκοφτό”, αυγά κόκκινα, πρέτζα και χοιρομέρι(παστό χοιρινό κρέας).
Το κρασί σπιτικό κόκκινο ή Βερντέα και “σαρτσουτσούνι” (ντόπιο σαλάμι γεμιστό αέρος) . Απο το γιορτινό τραπέζι του Μ Σαββάτου αρχίζει το «φιρίρισμα» (τσούγκρισμα) με τα αυγά, (Ιταλ. ρήμα ferire).

Κέρκυρα – ΄Εθιμα και γεύσεις με δόση απο Βενετία

Κέρκυρα Πάσχα  νομίζω είναι ο μοναδικός πασχαλινός προορισμός.
Στο κέντρο και στην αγορά της πόλης απλώνεται όλο και περισσότερο η μυρωδιά της «φογάτσας», του παραδοσιακού κερκυραϊκού γλυκίσματος των ημερών, ενός είδους τσουρεκιού με βενετσιάνικη προέλευση. Η φογάτσα, είναι πιο συμπαγής από το παραδοσιακό τσουρέκι, είναι στρογγυλή και μεγάλη και βγάζει ένα πολύ ιδιαίτερο άρωμα. Αυτές τις μέρες θα τη βρείτε σε όλους τους φούρνους του νησιού, μαζί με τις «κολομπίνες», ένα είδος χριστόψωμου σε σχήμα περιστεριού.
Οι Κερκυραίοι επιστρέφουν για το παραδοσιακό τραπέζι του Μ Σαββάτου, όπου τρώνε ένα διαφορετικό είδος μαγειρίτσας, τα «τσιλίχουρδα». Αυτή η “μαγειρίτσα” δεν είναι σούπα, αλλά φαγητό κατσαρόλας. Γίνεται με χοντροκομμένα εντόσθια αρνιού χωρίς ρύζι, με πηχτή σάλτσα από πολλά ψιλοκομμένα κρεμμυδάκια φρέσκα, μαϊντανό, άνηθο, αλάτι, πολύ πιπέρι και στο τέλος λεμόνι. Η παράδοση θέλει και τα ποδαράκια του αρνιού καθαρισμένα στην κατσαρόλα, για να χυλώσουν πιο καλά τα τσιλίχουρδα.

Υλικό απο τις σελίδες : http://mikrikouzina.blogspot.gr, http://www.terrakerkyra.gr/

Χρόνια Πολλά και Καλή Ανάσταση!

Σχετικά άρθρα:

• Νηστίσιμες συνταγές για τη Μεγάλη Βδομάδα
• Κερκυραϊκή φράουλα
• Καθολικό Πάσχα 2013