Οι ελληνικοί φάροι και η νεώτερη πολιτισμική κληρονομιά
Eνα ακόμα στοιχείο στη νεώτερη πολιτισμική κληρονομιά μας είναι oι Φάροι των ελληνικών θαλασσών, που κινδυνεύουν και ζητούν προστασία.
Οι μεγαλύτερες καταστροφές στο Eλληνικό Φαρικό δίκτυο προκλήθηκαν κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και συγκεκριμένα κατά την αποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων από την Ελλάδα. Το 1940 υπήρχαν 206 πέτρινοι φάροι ενώ μετά το τέλος του πολέμου απέμειναν σε λειτουργία μόνον οι 19. Η πρώτη προσπάθεια ανασυγκρότησης του δικτύου άρχισε το 1945 και συνεχίστηκε έως τα μέσα της δεκαετίας του ΄50. Περίπου 80 φάροι ανακατασκευάστηκαν. Οι υπόλοιποι αφέθηκαν στην τύχη τους.
Το Υπουργείο Πολιτισμού και οι Εφορείες Νεωτέρων Μνημείων ανέλαβαν να αξιολογήσουν έναν προς έναν όλους τους φάρους.
Περί τους 1399 πυρσούς (φωτεινές σημάνσεις) διασκορπισμένους σε κάθε γωνιά της Ελλάδος, αριθμεί σήμερα το Φαρικό Δίκτυο. Aπό αυτούς 57 είναι επιτηρούμενοι από ισάριθμους φαροφύλακες, 14 φωτοσημαντήρες (δουλεύουν αυτόματα) και 120 πέτρινοι (μέσης ηλικίας περίπου 2 αιώνων), οι 25 από τους οποίους έχουν χαρακτηριστεί από το ΥΠΠΟ ως Διατηρητέα Νεότερα Μνημεία.
Η Ευρωπαϊκή συνεργασία
Η ιδέα που κατακτά έδαφος στις περισσότερες χώρες, είναι να μετατραπούν οι φάροι, σε μουσεία.
Στο πλαίσιο του Προγράμματος «EC-PHAROS – An Holistic strategy for the Preservation, Restoration and Integration in the life of modern societies of Old European Masonry Lighthouses» (2004-2007), που συντονίζεται από το Εργαστήριο Δομικών Υλικών του ΑΠΘ, συγκεντρώθηκε πολύτιμο υλικό από την έρευνα σχετικά με τους Φάρους, το ρόλο που έπαιξαν στη ναυσιπλοΐα, τα προβλήματα που παρουσιάζουν τώρα και τη δυνατή αξιοποίησή τους ως μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς στο μέλλον.
Ελληνικοί Φάροι ως τουριστικός προορισμός
Το επιτελείο του υφυπουργού Εθνικής Άμυνας, Δημήτρη Ελευσινιώτη, προωθεί νόμο που επαναπροσδιορίζει το σύνολο του κανονιστικού πλαισίου για το Φαρικό Δίκτυο της χώρας.
Για πρώτη φορά, θεμελιώνεται ο θεσμός του Αναδόχου Φαρικού Δικτύου, ένας θεσμός που θα επιτρέψει την οικονομική συμβολή των ιδιωτών στη συντήρηση, την επισκευή, την ανάδειξη και την ελεύθερη πλέον πρόσβαση των πολιτών στον μοναδικό παγκοσμίως δίκτυο Φάρων που διαθέτει η ελληνική επικράτεια.
Ο “Φαρικός τουρισμός” θα μπορούσε να υπάρξει απο τις μορφές τουρισμού που θα προσελκύσουν κόσμο.
Κάποιες χώρες όπως ΗΠΑ και Βρετανία, έχουν προωθήσει σημαντικά αυτό το είδους τουρισμού, αποκομίζοντας σημαντικά οφέλη, τόσο για τη χώρα τους, όσο και για τις τοπικές κοινωνίες που βρίσκονται πλησίον των Φάρων.
Η λέξη “φάρος” και τo ένα απο τα επτά θαύματα του κόσμου.
Η λέξη “φάρος” στην αρχαιότητα δεν είχε καμιά σχέση με αυτό που της αποδίδεται σήμερα. Υπάρχουν πολλές ερμηνείες για την πρόελευσή της. Πολλοί την ψάχνουν στον ΄Ομηρο, αλλά με τελείως διαφορετική έννοια, άλλοι σε αιγυπτιακές ρίζες.
Τελικά οι περισσότεροι καταλήγουν ότι η λέξη πήρε την έννοια της απο το νησί Φάρος της Αιγύπτου, όταν κατασκευάστηκε ο πρώτος πυρσοφόρος πύργος του Ελληνα αρχιτέκτονα Σώστρατου επί βασιλείας του Πτολεμαίου του ΒΛΑΠΤΕΙ, περίπου το 300 π.Χ., απ’ όπου πήρε και το όνομά του.
Στην ιστορία γράφτηκε με το όνομα «Φάρος της Αλεξάνδρειας» και ήταν ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, τα ίχνη του οποίου όμως χάθηκαν μετά το 1300 μ.Χ. Κ
Κατά τη διάρκεια της νύχτας αντανακλούσε τη λάμψη μιας μεγάλης φωτιάς ενώ την ημέρα ύψωνε στον ουρανό μια μεγάλη στήλη καπνού. Αυτός ήταν ο πρώτος φάρος στον κόσμο και παρέμεινε στη θέση του για 1500 χρόνια.
Η ιστορία των Φάρων
Οι απαρχές των Φάρων βρίσκονται στα Οµηρικά χρόνια. Ο Όµηρος αναφέρει ήδη στην Ιλιάδα προσπάθεια επικοινωνίας των καραβιών µε τη στεριά µέσω της φωτιάς τη νύχτα . Ίσως σε αυτό να προηγήθηκαν οι Λιβοφοίνικες που άλλωστε αποτέλεσαν και τους δασκάλους των Ελλήνων στη ναυτιλία. Πάντως οι αρχαιότεροι αναφερόµενοι Φάροι , ως πύργοι µε προορισµό να γίνονται ορατοί την ηµέρα χάρη στο ύψος τους και τη νύχτα µε τη φωτιά που άναβε στην κορυφή τους , είναι Ελληνικοί: στο Σίγειο της Τρωάδας , στο σηµερινό Γενή Σεχίρ, στον Πειραιά, στο Βόσπορο, την Κόρινθο , τη Σµύρνη.
Μεταξύ 16ου και 17ου αι. στη Βαλτική, στη Μάγχη, στις ισπανικές, στις γαλλικές και στις ιταλικές ακτές υπάρχουν εκατοντάδες φάροι, ενώ στα τέλη του 18ου αι. οι οργανωµένες υδρογραφικές υπηρεσίες των ευρωπαϊκών χωρών σχεδίαζαν πλέον τα φαρικά δίκτυα.
Λίγα μόλις χρόνια μετά την επανάσταση, στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος ανάβει ο πρώτος μικρός Φάρος στο έδαφος του ελεύθερου Ελληνικού κράτους στην Αίγινα,το 1829, όταν Καποδίστριας την ανακήρυξε σαν πρωτεύουσα της Ελληνικής Πολιτείας.
Ο πρώτος επίσημος και καταγεγραμμένος ελληνικός Φάρος είναι αυτός στο ξερονήσι Γάιδαρος, μπροστά στο λιμάνι της Σύρου. Χτίστηκε το 1834, όταν η Σύρος ήταν το πιο εμπορικό λιμάνι της χώρας. Έχει ύψος 29 μέτρα και 130 σκαλοπάτια.
Οι δυο επόμενοι πυρσοί ανάβουν το 1831 στο λιμάνι των Σπετσών και της Τζιας. Ο τελευταίος αντικαταστάθηκε 30 χρόνια αργότερα από ένα νεότερο.
Τα φανάρια του λιμανιού του Πειραιά που ήταν τοποθετημένα στην εσωτερική είσοδο και υπήρχαν είδη από το τέλος της Τουρκοκρατίας ξανακτίστηκαν το 1839.
Το 1856 λειτούργησε ο Φάρος στη νήσο Ψυτάλλεια και κατόπιν τέθηκε σε λειτουργία ένας ακόμη στο ακρωτήριο Φάσσα.
Aν είναι αλήθεια οτι η ναυτοσύνη αποτελεί θεμέλιο της εθνικής μας συνείδησης, ο Φάρος, αποτελεί ένα απο τα σύμβολά της, με την ιδιότυπη σχέση επικοινωνίας που εξασφάλιζε ανάμεσα στο ταξιδευτή και τον προοορισμό του.
Eίναι μια γλώσσα για τους ναυτικούς αυτές οι φωτεινές λάμψεις του φάρου, στη διάρκεια της νύχτας.
Aυτή η γλώσσα, αυτή η μορφή επικοινωνίας που γοήτευσε τόσους πολλούς καλλιτέχνες.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι Φάροι από μόνοι τους είναι ένα θέμα που ελκύει το ενδιαφέρον όλων των ειδών τέχνης, όχι μόνο της ζωγραφικής αλλά και της λογοτεχνίας, της ποίησης και του κινηματογράφου.
Και δεν έχουν ενδιαφέρον μόνο σαν αρχιτεκτονικά κτίσματα, αλλά διαπερνώντας το σκοτάδι με το φώς τους είναι σημεία αναφοράς της μοναξιάς, της απομόνωσης, της περιπέτειας, της γαλήνης αλλά και σύμβολα του σωστού προσανατολισμού “ρότας” και ελπίδας .
Ελπίζω να σας δοθεί η ευκαιρία να κάνετε διακοπές σε Φάρο. Εγώ πάντως θα το ήθελα πολύ!!
Σχετικά άρθρα:
2 Responses to Οι ελληνικοί φάροι και η νεώτερη πολιτισμική κληρονομιά